Lisette Luijkx

Kunsthistorisch tekstschrijver & (eind)redacteur

¡Encantado, señor Velázquez!

Diego Velázquez, Portret van een man (bekend als de hofnar El Primo) (detail), 1644 en Frans Hals, De ‘mulat’ (Peeckelharing) (detail), ca. 1628De lachende Peeckelharing van Frans Hals, wie kent ‘m niet? Maar kleine kans dat de sipkijkende hofnar van Velázquez ooit eerder kennis maakte met deze ‘mulat’. De komende maanden vormen ze een duo en zijn ze tot elkaars gezelschap veroordeeld. Geen zorgen. Twee grappenmakers hebben vast veel gemeen.

Geldt dat voor alle duo’s en trio’s in Rembrandt – Velázquez? Schilderijen van Hollandse Meesters vergezeld door werken van Spaanse paradepaardjes uit de zeventiende eeuw: dat levert verrassende combinaties op. Spaanse kunst werd meestal besteld door kerk of koning. In de Republiek was het juist de welgestelde gereformeerde burger die de smaak bepaalde.

Verschillen zijn daarom makkelijk aan te wijzen, in onderwerp en uitvoering. Overeenkomsten laten zich wat moeilijker vinden, dat behoeft hier en daar enig (geforceerd) speurwerk. Hoe dan ook, de Rembrandts en Vermeers komen naast die Spanjaarden wél lekker uit de verf.

DE TENTOONSTELLING REMBRANDT – VELÁZQUEZ. NEDERLANDSE & SPAANSE MEESTERS. DIALOGEN OVER WERKELIJKHEID EN EEUWIGHEID, RELIGIE EN SCHOONHEID IS TE ZIEN T/M 19 JANUARI 2020 IN HET RIJKSMUSEUM AMSTERDAM.

Met Frans z’n slag

Anton Rooskens, Bloemfiguur, 1969

Een veeg, een streep, een sliert, een vlek. De schilderkunst begon ooit met losse halen en lijnen, 25.000 jaar geleden. Sindsdien verkenden kunstenaars alle mogelijkheden van verf. Om weer te eindigen bij het begin: met een veeg en wat geklodder.

‘Ik schilder niet volgens een idee, want ideeën zijn waardeloos. Ik wil alleen maar lekker verven; […] al die flauwekul van kunst en hogere ideeën kan me gestolen worden.’ Jan Cremer 1988

Geen hapklare etiketten, maar citaten van kunstenaars naast de werken. Die kunnen gelezen worden, maar hoeft zeker niet. Dat maakt Virtuoos! een lekkere kijktentoonstelling.

‘Virtuoos’ staat hier voor expressieve schilderkunst, met vrije en vitale streken en toetsen. De losse schildertoets, de ‘hand van de meester’, is het belangrijkst. Wat de kunstenaar gebruikte, een penseel, zijn handen of desnoods machines, is ondergeschikt. Het resultaat moet met rake streken overtuigen. À la Frans Hals dus. Maar of alle kunstwerken in Virtuoos! hieraan voldoen?

DE TENTOONSTELLING VIRTUOOS! ISRAELS TOT ARMANDO IS TE ZIEN T/M 3 NOVEMBER 2019 IN FRANS HALS MUSEUM

Parijs in de ban van Rembrandts etsen

Frédéric Regamey naar Henri-Charles Guérard, Affiche voor Paris à l’eau-forte, 1875

De oude man heeft een visioen: een artistiek tijdschrift met etsen. Liefhebbers van de etstechniek herkenden destijds direct Rembrandts Faust. De onleesbare woorden in de lichtbol zijn vervangen door de naam van het tijdschrift: Paris à l’eau-forte. Deze affiche hing in 1875 door heel Parijs.

L’eau-forte (zuur) verwijst naar de techniek van het etsen. Zuur vreet onbehandelde delen van een metalen plaat weg. Door deze vervolgens in te smeren met inkt, kunnen afdrukken op papier worden gemaakt. Rembrandt was een meester in het etsen. Hij verspreidde talloze prenten, waaronder ook veel zelfportretten. Marketing op z’n zeventiende-eeuws.

Twee eeuwen later raakten Franse avant-garde kunstenaars geïnspireerd. Ze bewonderden Rembrandt om zijn techniek én eigenzinnigheid. Met Rembrandts prenten in de hand sloeg Parijs aan het etsen.

De tentoonstelling Rembrandt in Parijs. Manet, Méryon, Degas en de herontdekking van de etskunst (1830-1890) is te zien t/m 6 januari 2019 in Museum Het Rembrandthuis.

© 2024 Lisette Luijkx

Thema gemaakt door Anders NorenBoven ↑